Związek pomiędzy dietą a zdrowiem dostrzegany był już od dawna. Liczne badania dowodzą, że istnieje szereg substancji nieodżywczych, które mogą działać profilaktycznie oraz leczniczo w różnych chorobach między innymi w chorobach nowotworowych.
Powstawanie nowotworu jest procesem wieloetapowym, obejmującym zmiany na poziomie molekularnym i komórkowym. Istotną rolę w profilaktyce chorób nowotworowych odgrywa właściwa dieta. Można zmniejszyć ryzyko występowania tych chorób dzięki wielu zmianom, które należy wprowadzić do codziennego odżywiania. Substancje bioaktywne mogą przeciwdziałać rozwojowi nowotworu poprzez: naprawę DNA, kontrolę cyklu komórkowego, indukcję apoptozy ciałek nowotworowych, regulację metabolizmu karcynogenów oraz poprzez aktywność antyoksydacyjną.
Substancje te mogą mieć charakter między innymi karotenoidów, glukozynolanów, lektyn, monoterpenów, fitoestrogenów, polifenoli, czy saponin. Polifenole znajdują się głównie w zewnętrznych warstwach warzyw, owoców i zbóż. Są to różnego rodzaju związki określające smak, zapach i kolor jarzyn. Należą do nich substancje zawarte w czerwonym winie, zielonej herbacie – tak zwane flawonoidy. Flawonoidy charakteryzują się silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi – mają zdolność neutralizacji wolnych rodników.
Przykładem substancji polifenolowej o działaniu przeciwnowotworowym może być kwercetyna, która znajduje się między innymi w zielonej herbacie, sokach owocowych, czerwonym winie i cebuli. Ma silne właściwości antyoksydacyjne. Przeciwdziała powstawaniu wolnych rodników, obniża stężenie cholesterolu we krwi, wykazuje działanie przeciwalergiczne. Działanie przeciwnowotworowe kwercetyny związane jest z jej aktywnością antyoksydacyjną. Jest inhibitorem enzymów pierwszej fazy powstawania nowotworu Resweratrol to polifenol obecny w winogronach, orzechach. W dużych ilościach występuje także w czerwonym winie, co spowodowało zjawisko tak zwanego „francuskiego paradoksu”. Francuzi mimo swojej tłustej i obfitej kuchni rzadziej zapadają na choroby układu krążenia. Spożywają bowiem duże ilości czerwonego wina bogatego w silnie antyoksydacyjny resweratrol. Substancja ta przeciwdziała powstawaniu nowotworu na wszystkich trzech etapach: inicjacji, promocji i progresji.
Spożywanie bogatych w kwas elagowy truskawek, wiśni, winogron i jagód zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, osteoporozy, a u osób z cukrzycą typu II powoduje zmniejszenie stężenia cholesterolu we krwi. Potwierdzono także działanie przeciwnowotworowe tego kwasu.
Warzywa krzyżowe (brokuły, kapusta, brukselka) obfitują w glukozynolany. Substancje te w procesie rozdrabniania (krojenie, szatkowanie), a także podczas żucia zmieniają się w aktywne biologicznie izotiocyjaniany, do których należy sulforafan. Sulforafan jest związkiem silnie antykancerogennym, o niskiej toksyczności. Jest więc obiecującym czynnikiem chemoprewencyjnym.
Wprowadzenie surowców i produktów bogatych w wymienione wyżej związki może mieć znaczący dodatni wpływ na stan naszego zdrowia, przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka wystąpienia efektów ubocznych.
